Ở nước ta trong nhiều thập niên qua, học sinh ở cuối bậc trung học phổ thông (THPT) phải tham gia 2 kỳ thi quan trọng: tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng. Cả hai kỳ thi này tuy có mục đích đánh giá khác nhau, nhưng có cùng bản chất khoa học, tức là đều dựa trên nền tảng tâm trắc học trong giáo dục, hay còn gọi là Khoa học Đo lường và Đánh giá (ĐL&ĐG) trong giáo dục.  

Về mặt khoa học hoàn toàn có thể tích hợp hai loại dạng thức câu hỏi này vào một bài thi tổng hợp. Hơn thế, việc áp dụng các thành tựu của Khoa học ĐL&ĐG trong giáo dục và công nghệ thông tin còn giúp chúng ta từng bước thực hiện được mục tiêu “đánh giá năng lực” người học thay cho “đánh giá kiến thức” đơn thuần.  

Việc thiết kế và triển khai một kỳ thi hợp nhất đơn giản, khách quan có độ tin cậy cao  là một nhu cầu thực tiễn cấp bách. Nó không chỉ nhằm mục tiêu xét tốt nghiệp phổ thông và tuyển sinh đại học, mà qua đó dần dần thúc đẩy sự đổi mới về chương trình, việc dạy và học ở bậc phổ thông theo hướng từ “trang bị kiến thức” sang “phát triển năng lực”.

Hiện nay, đã có nhiều nước trên thế giới thực hiện các kỳ thi chung, kỳ thi hợp nhất.  Pháp có kỳ thi Baccalauréat (Le Bac), khoảng gần 20 quốc gia châu Âu khác có kỳ thi chung gọi là kỳ thi Matura. Ngay tại Hoa Kỳ cũng có tốt nghiệp THPT gọi Exit Exam, thực hiện ở khoảng 27 bang. Đặc biệt, đây là yêu cầu bắt buộc của là Bang California, Vương Quốc Anh và các nước ảnh hưởng của hệ thống giáo dục của Anh (Singapore, Hồng Kông...) có kỳ thi A-Level. Gần đây, các nước Đông Âu, nhất là Nga, Ukraine cũng chuyển sang áp dụng kỳ thi hợp nhất. Kết quả các kỳ thi này được thí sinh sử dụng làm căn cứ xét nhận bằng tốt nghiệp THPT và đồng thời đăng ký vào học đại học. Vì là kỳ thi chung, hợp nhất, cho nên số số lượng thi sinh rất lớn, hầu hết các quốc gia đều sử dụng các bài thi chuẩn hóa (standardized test) với câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Chỉ khi sử dụng bài thi chuẩn hóa mới tạo thuận lợi cho việc áp dụng các công nghệ khảo thí hiện đại cũng như công nghệ thông tin, đảm bảo tính khác quan, độ tin cây cao của kỳ thi.

Việc quyết định tổ chức kỳ thi chung, hợp nhất ở Việt Nam hiện nay có thuận lợi cơ bản là công nghệ thông tin, truyền thông của nước ta đã tương đối phát triển, ngày càng có nhiều chuyên gia về công nghệ đo lường đánh giá hiện đại trong giáo dục đáp ứng tổ chức thành công các kỳ thi với qui mô lớn. Bên cạnh đó, học sinh đã được làm quen với hình thức thi trắc nghiệm khách quan (TNKQ) đã được áp dụng cho các môn Lý, Hóa, Sinh trong kỳ thi “ba chung” giúp cho thí sinh và xã hội dễ dàng thích ứng với các loại đề thi này.

Như vậy, có thể khẳng định hoàn toàn có đầy đủ căn cứ khoa học và thực tiễn để triển khai kỳ thi quốc gia- kỳ thi hợp nhất.

Một bài thi duy nhất với 1 buổi thi

Tách “thi/đánh giá” ra khỏi “xét tốt nghiệp hay tuyển sinh”. Việc này giúp thí sinh tránh áp lực “đỗ/trượt”, cũng tạo điều kiện cho các thí sinh tự phân loại, sàng lọc để đăng ký vào các trường đại học theo kết quả thi.

Thi tất cả các kiến thức mà học sinh đã được học, thi để khuyến khích, tạo động lực cho việc học toàn diện, học thực chất.

Đơn giản về tổ chức; tổng hợp và dần dần tiến đến tích hợp trong nội dung đánh giá; từng bước chuyển từ “đánh giá kiến thức” sang “đánh giá năng lực”;

Thuận tiện cho thí sinh trong việc xem đề mẫu, làm thử, luyện thi trên mạng tránh hoàn toàn việc luyện thi phức tạp tốn kém.

 Khách quan và đảm bảo độ tin cậy cao; công bằng; thí sinh được chọn ngày thi, thời điểm thi, số lần thi; Coi thi đơn giản, dễ triển khai trên diện rộng, cho số đông.

Cấu trúc bài thi

Bài thi Tổng hợp được thiết kế theo hình thức trắc nghiệm, gồm 4 hợp phần: (i) Toán; (ii) Ngữ văn; (iii) Khoa học Tự nhiên; và, (iv) Khoa học Xã hội. Các hợp phần Toán và Ngữ văn mỗi hợp phần có 50 câu TNKQ. Hai hợp phần tổng hợp Khoa học Tự nhiên (Lý, Hóa, Sinh) và Khoa học Xã hội (Lịch sử, Địa lý, Giáo dục Công dân) mỗi hợp phần gồm 40 câu TNKQ. Tổng số toàn đề thi có 180 câu. Tổng số thời gian làm bài là 215 phút, làm gọn trong một buổi thi.  

Cơ cấu câu hỏi theo nội dung: Các môn Toán và Ngữ văn và hai hợp phần khoa học tự nhiên và khoa học xã hội sẽ bao phủ chương trình cơ bản của bậc THPT. Bài thi có 20% câu hỏi dễ (mức năng lực thấp), 60% câu hỏi trung bình (mức năng lực trung bình) và 20% câu hỏi khó (mức năng lực cao).

Mỗi câu trả lời đúng được 1 điểm, sai hoặc bỏ qua không bị trừ điểm. Tổng số   điểm tối thiểu là 0, tối đa là 180. 

Chấm thi

Việc thi và chấm thi được thực hiện trên máy tính trong các phòng thi chuyên dụng.   Đề thi cho từng cá nhân sẽ được xáo trộn ngẫu nhiên về câu hỏi, phương án để các thí sinh không thể “nhìn bài nhau” và cũng không thể sử dụng sự hỗ trợ từ bên ngoài. Việc thi và chấm thi trực tiếp trên máy tính sẽ hạn chế tối đa các hiện tượng tiêu cực so với việc giám khảo trực tiếp chấm bài thi, đảm bảo nhanh chóng, chính xác.

Việc coi thi được thực hiện bởi các cán bộ được tập huấn về nghiệp vụ có liên quan tới kỳ thi. Các phòng máy có cán bộ trực kỹ thuật hỗ trợ vận hành máy tính.

Sử dụng kết quả

Phiếu điểm được thiết kế và sử dụng cho các mục đích làm căn cứ xác nhận trình độ tốt nghiệp THPT (cùng với điểm học tập các môn trong 3 năm) và cung cấp kết quả cho xét tuyển đại học, cao đẳng.

Phiếu điểm của bài thi sẽ cung cấp kết quả riêng rẽ của 4 hợp phần: (i) Toán; (ii) Ngữ văn; (iii) Khoa học Tự nhiên (iv); Khoa học Xã hội. Điểm sẽ quy đổi về điểm trên thang 0-10, với 2 số thập phân. Kết quả thi sẽ dùng lại nhiều lần trong khoảng thời gian 2 năm tính từ ngày thi.

Căn cứ vào điểm bài thi tổng hợp và điểm các môn học, thí sinh được chọn xét tốt nghiệp theo các yêu cầu được quy định trước. Các trường đại học khi sử dụng kết quả các hợp phần điểm của bài thi quốc gia, có thể lấy điểm của một, nhiều hoặc cả 4 hợp phần để đặt điểm sàn sàng lọc; có thể nhân hệ số cho điểm các hợp phần tùy theo ngành tuyển chọn. Các trường cũng có thể tổ chức thêm 1 bài thi đơn môn với dạng thứ trác nghiêm hoặc tự luận, câu hỏi mở, hoặc thi năng khiếu để có thêm thông tin đánh giá về thí sinh tuyển chọn vào các chương trình có những đòi hỏi đặc thù.

Thời gian và địa điểm thi

Kỳ thi có thể tổ chức nhiều lần trong năm. Riêng năm 2015 tổ chức trước kỳ thi tốt nghiệp, thí sinh nào có kết quả bài thi tổng hợp đạt yêu cầu sẽ không phải tham gia kỳ thi tốt nghiệp như thông lệ, từ năm 2016 chỉ còn tồn tại một kỳ thi hợp nhất. Kỳ thi có thể tổ chức nhiều đợt trong tháng 5 để thí sinh không đạt yêu cầu hoặc mong muốn có kết quả cao hơn có thể thi lại.

Thí sinh có thể thi tại các điểm thi/phòng thi đủ điều kiện tại các tỉnh thành. Vì vậy, sẽ không gây áp lực với các đô thị lớn, tạo tính an sinh xã hội cao.

 Việc đăng ký thi sẽ thực hiện qua mạng internet. Học sinh được làm quen với dạng thức thi qua mạng. Việc hướng dẫn ôn tập, ôn luyện, thi thử cũng sẽ thực hiện trực tuyến trên các trang web được chỉ định với các dạng thức bài thi, các bài thi mẫu... sẽ làm giảm thiểu tình trạng học thêm, dạy thêm.

NHỮNG KẾT QUẢ ĐÃ TRIỂN KHAI CỦA ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

Về nhân lực  

ĐHQGHN có đủ nguồn cán bộ giảng viên thuộc tất các các chuyên môn theo yêu cầu ra đề theo cấu trúc và dạng thức của Bài thi Tổng hợp. Đội ngũ tham gia chuẩn bị bộ đề thi là các giảng viên, nghiên cứu viên của các trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Giáo dục, Đại học Ngoại ngữ, cũng như giáo viên các trường THPT chuyên Ngoại Ngữ, THPT chuyên Khoa học Tự nhiên trong ĐHQGHN. Trên 70 giảng viên của ĐHQGHN đã được chuyên gia khảo thí của Hoa Kỳ tập huấn về kỹ năng ra đề thi.  Nhiều chuyên gia hàng đầu trong việc ra đề thi trung học và tuyển sinh đại học cũng đã được huy động tham gia vào xây dựng đề thi.

 Về ngân hàng câu hỏi

Hiện nay, ĐHQGHN đã chuẩn bị sẵn sàng nguồn câu hỏi đánh giá năng lực với gần 4000 mục hỏi (item) thuộc các hợp phần khác nhau. Trong số này một bộ phận đã được thử nghiệm. Cần tiếp tục thử nghiệm và phát triển thêm câu hỏi mới trong các năm tiếp theo để đảm bảo thường trực khoảng 10 ngàn câu hỏi trong ngân hàng. Tuy nhiên, trước măt cho 2015 cần có 4500 câu hỏi đã chuẩn hóa. ĐHQGHN cũng đã thành lập Trung tâm Khảo thí để sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ này.

Ngày 11/9 tới, ĐHQGHN sẽ tổ chức thi chọn sinh viên sau khi đã trúng tuyển vào ĐHQGHN vào học trong các chương trình tài năng, tiên tiến, chuẩn quốc tế, chất lượng cao. Đây sẽ là dịp rà soát và hoàn thiện quy trình, bộ đề cũng như quy trình, công nghệ tổ chức thi cũng như bộ đề thi.

Về phần mềm thi

Hiện ĐHQGHN đã xây dựng một phần mềm để tổ hợp đề, tổ chức thi, chấm thi và chấm thi trên máy tính. Phần mềm này sẽ được áp dụng thử nghiệm cho đợt thi tháng 9/2014 trong nội bộ ĐHQG. Phần mền tuyển sinh này cho phép thí sinh thi nhiều đợt, độ bảo mật và chính xác cao. Để triển khai thi trực tuyến và cho diện rộng, cần có thêm sự đầu tư về công nghệ thông tin cả về phần cứng và phần mềm.

Chính sách tuyển sinh và hỗ trợ

ĐHQGHN đã công bố định dạng đề thi cùng các yêu cầu và hướng dẫn thí sinh trên mạng. ĐHQGHN cũng đang thiết kế phần mền để thí sinh có thể xem bộ đề thi mẫu và tiến hành thi thử và luyện thi trên website của ĐHQGHN.

Các điều kiện để ứng dụng rộng rãi bộ đề thi của ĐHQGHN

Bài thi Tổng hợp này được thiết kế bao quát chương trình phổ thông hiện nay, chủ yếu lớp 12. Trong điều kiện chương trình đào tạo, sách giáo khoa và phương pháp giảng dạy ở bậc phổ thông chưa có thay đổi thí sinh vẫn có thể làm bài tốt. Bên cạnh đó, với điểm chuẩn hợp lý, cùng với các chính sách ưu tiên cho học sinh thuộc đối tương ưu tiên, tỷ lệ tốt nghiệp sẽ không có xáo trộn lớn. Trong khi đó, với những câu hỏi có tính phân loại các trường đại học vẫn có căn cứ để chọn được những ứng viên vào học đáp ứng yêu cầu. Vì vậy, phương án tính khả thi cao.

Tuy nhiên, để có thể sử dụng rộng rãi bộ đề thi của ĐHQGHN cho kỳ thi hợp nhất, cần có thêm các điều kiện hỗ trợ từ phía Chính Phủ và các bộ, ban ngành:

Hệ thống chính sách, các văn bản hướng dẫn liên quan đến kỳ thi này (Quy chế kỳ thi hợp nhất 2015);

Hỗ trợ ĐHQGHN tiếp tục phát triển bộ ngân hàng câu hỏi nguồn đủ lớn và đảm bảo chất lượng để có thể áp dụng cho diện rộng.

Chỉ đạo các địa phương chuẩn bị hạ tầng phần cứng, cơ sở vật chất (phòng thi). Chỉ đạo các tập đoàn viễn thông hỗ trợ về hạ tầng đường truyền. Về phần mềm thi, ĐHQGHN đã và đang triển phương thi thi trên máy tính với phần mềm do ĐHQGHN phát triển. Với sự hỗ trợ, ĐHQGHN có thể nâng cấp phần mềm có thể thi trực tuyến song song với thi trên máy tính.

Công tác truyền thông sâu rộng để tạo sự đồng thuận của xã hội; Tổ chức hệ thống hỗ trợ thí sinh toàn diện trước và trong kỳ thi./.