Đây là chuyên khảo đầu tiên nghiên cứu toàn diện văn học Phật giáo Việt Nam từ khởi thủy đến hiện đại trên quan điểm thể loại. Cuốn sách giúp cho độc giả hình dung bức tranh nhiều màu sắc của văn học Phật giáo cũng những đóng góp của nó vào tiến trình lịch sử văn học dân tộc.

Việt Nam là một quốc gia Phật giáo lâu đời. Đạo Phật gắn bó với người Việt khoảng 2000 năm nay và đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tư tưởng Việt Nam. Sự thanh lọc của thời gian và thời cuộc gần 2000 năm qua chẳng những không làm cho tôn giáo này bị suy tàn, mà có khi lại còn được hồi sinh trong những hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo, chứng minh cho một sức sống và khả năng sinh tồn dường như bất tận của nó. Chứng cớ là trong suốt chiều dài lịch sử, Phật giáo đã bền bỉ vượt qua và không ngừng phục hưng cả khi tưởng chừng tuyệt vọng nhất.

Phật giáo có nhiều thành tựu nổi bật trên các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, nhưng  một trong những lĩnh vực tiêu biểu nhất là văn học. Những đóng góp của văn học Phật giáo đối với sự phát triển của lịch sử văn học dân tộc là rất lớn, cả về tư tưởng và nghệ thuật. Những tư tưởng văn học Phật giáo có khi trở thành tư tưởng nghệ thuật bao trùm cả một thời đại, hay là tư tưởng nghệ thuật thanh thoát nhất trong một thời đại. Những hình thức nghệ thuật của văn học Phật giáo cũng có khi là hình thức nghệ thuật tiêu biểu của cả một thời đại, hay là hình thức nghệ thuật tươi mới của một thời kỳ nhất định, với bao sáng tạo phong phú và hấp dẫn, trong việc góp phần lựa chọn và tạo hình nên thể loại văn học, trong việc xây dựng các hình tượng văn học và các biện pháp nghệ thuật ngôn từ…

Văn học Phật giáo Việt Nam là một dòng chảy mạnh mẽ và có nhiều sắc thái riêng trong lịch sử. Dòng chảy đó có sứ mạng là góp phần khơi những nguồn mạch văn học đầu tiên của dân tộc, thúc đẩy nó phát triển, và tồn tại cho tới ngày nay. Có khi nó là dòng chủ lưu của văn học dân tộc như trong thời Lý – Trần. Có khi nó âm thầm, lặng lẽ ẩn mình dưới những đỉnh cao nghệ thuật khác, hay hòa trong các tác phẩm của nhiều văn thi sĩ tài danh, như trong các giai đoạn văn học thế kỷ XV - XIX. Có khi nó chiếm giữ địa vị tôn quý, tối thượng trong đời sống cung đình, nhưng cũng có khi nó khiêm nhường  trong đời sống dân dã… Những bông hoa nghệ thuật của văn học Phật giáo có khi nở rộ như cả một vườn xuân, nhưng cũng có khi hiếm hoi như những bông ưu đàm. Sức sống ấy thể hiện trong suốt chiều dài lịch sử, từ lúc khởi nguyên cho đến cuối thời phong kiến, và thậm chí còn phảng phất cho đến tận bây giờ, với bao cảm xúc chân thành và nồng ấm.